De meeste thuisbrouwers berekenen het alcoholpercentage in bier, door het soortelijk gewicht vast te stellen. Met het behulp van een berekening kan het alcoholpercentage bepaalt worden.
Berekenen van het alcohol percentage in bier doe je door het gebruiken van een hydrometer of refractometer. Dit doe je door tijdens het brouwproces je tweemaal het soortelijk gewicht te meten. Hiermee bereken je het alcoholpercentage doormiddel van de formule (begin SG – eind SG) x 0,135.
Deze manier van het het alcoholpercentage berekenen in bier, is niet erg nauwkeurig. Echter, voor een thuisbrouwer de meest betaalbare en eenvoudige manier. Een andere optie is het alcoholpromillage te laten vaststellen door een laboratorium. Omdat dat niet haalbaar is, wordt het soortelijk gewicht gemeten.
Wat is het soortelijk gewicht?
Het soortelijk gewicht (SG) van een vloeistof is de dichtheid van die vloeistof ten opzichte van water. De dichtheid van water is uitgedrukt in de waarde 1,00. Als de dichtheid van de vloeistof 1,030 is, betekent dit dat de dichtheid 1,03 keer groter dan water is.
Er zijn verschillende factoren van toepassing die bijdragen aan de dichtheid van wort. In de wort zijn een aantal bestanddelen aanwezig die hier invloed op hebben. Dit zijn onder andere suikers, zetmeel, hopresten, oliën en mineralen.
De meting van het soortelijk aan het begin van het brouwproces kan soms afwijken van het recept. Hierbij kan sprake zijn van verschillende invloeden. Het kan bijvoorbeeld zo zijn dat het maischrendement hoger of lager is of dat de ingrediënten een hogere of lagere opbrengst hadden. Ook kan de verdampingssnelheid van invloed zijn. Een recept is daarom geen goede voorspeller van het alcoholpercentage.
De eerste meting van het soortelijk gewicht wordt ook wel begin SG genoemd. Deze meting meet de dichtheid van de ongefermenteerde wort.
Na de eerste meting wordt het gist aan de wort toegevoegd. Hierna start het fermentatieproces. Tijdens dit proces ‘eet’ de gist de vergistbare suikers en zet dit om in alcohol. Omdat alcohol de plaats in heeft genomen van suiker, is de dichtheid afgenomen. Tijdens de laatste meting meet je in feite de verandering van de hoeveelheid aan suikers die omgezet zijn in alcohol en koolstofdioxide (koolzuur). Dit noemen we de eind SG.
Wat heb je nodig om alcoholpercentage te berekenen in bier?
Om het soortelijk gewicht te meten zijn er verschillende hulpmiddelen. De meest gebruikte hulpmiddelen door thuisbrouwers zijn de hydrometer en de refractometer.
Beide meetinstrumenten doen feitelijk hetzelfde: het meten van het soortelijk gewicht. De wijze waarop dit gedaan wordt verschilt. Daarnaast is het gebruik ervan ook verschillend.
Alcohol meten met hydrometer
Een hydrometer ziet eruit als een doorzichtige (glazen) dobber. Door de holle binnenkant blijft de hydrometer in de vloeistof drijven. Onderin de hydrometer zit een gewicht, zodat hij rechtop blijft staan. Aan de bovenzijde staat een schaalverdeling, waarop een waarde is af te lezen.
Voorbeelden van betaalbare hydrometers waarmee je het SG kan meten zijn de hydrometer (inclusief maatbeker) van Brouwbroeders en de hydrometer van Brew Monkey.
Heb je een brouwpakket gekocht of ben je van plan er één te gaan kopen? kijk dan goed of er er een hydrometer is toegevoegd.
Alcohol meten met refractometer
In tegenstelling tot de hydrometer, meet de refractometer niet de dichtheid van een vloeistof, maar de breking van het licht door de vloeistof. Op basis van de lichtdoorlating kan bepaalt worden wat het suikergehalte is.
Voorbeelden van een refractometer zijn de refractometer van HHTEC en de Meytec refractometer. Beide meetinstrumenten meten het soortelijk gewicht.
Alcohol percentage berekenen in 3 stappen
Het alcoholpercentage in bier, stel je vast door de dichtheid van het bier te berekenen. De dichtheid meet je door het soortelijke gewicht (SG) te bepalen. Dit doe je door tijdens het brouwproces een begin SG vast te stellen en een eind SG aan het einde van het proces.
Per recept zijn er verschillende SG waarden. Door op meerdere momenten tijdens het brouwproces een meting doen, kun je bepalen of je de juiste SG waarde hebt bereikt.
Hoe alcoholpercentage berekenen in bier:
- Neem een monster van de afgekoelde wort
- Meet de begin SG met hydrometer of refractometer
- Vervolg het brouwproces door het toevoegen van de gist
- Neem een monster na de vergisting
- Meet het eind SG met hydrometer of refractometer
- Maak berekening: (begin SG – eind SG) x 0,135 = Alcoholpercentage
Begin SG vaststellen (Stap 1)
Na het maischen neem je een monster van de afgekoelde wort (op 20 graden). Dit doe je voordat je de gist hebt toegevoegd. Met de hydrometer of refractometer meet je de SG waarde. Dit is je begin SG.
Hierna kun je het brouwproces vervolgen. Je doet de gist bij de wort en laat dit een periode staan om te laten vergisten. Tijdens het vergisten worden suikers in het bier omgezet in alcohol en koolzuur. Hierdoor zal het bier een andere massa krijgen. Dit verschil ga je meten.
Eind SG vaststellen (Stap 2)
Zodra het gistingsproces is afgelopen of het einde nadert, neem je opnieuw een monster. Met de hydrometer of refractometer meet je de eind SG.
Formule om het alcoholpercentage te berekenen (Stap 3)
Het alcoholpercentage in het bier bereken je door een rekensom te maken met het begin SG en het eind SG. De begin SG trek je af van de eind SG. Het verschil tussen deze waarden vermenigvuldig je met 0,135. Hierna houd je het alcoholgehalte over.
De formule ziet er als volgt uit:
(Begin SG – eind SG) x 0,135 = Alcoholpercentage
Voorbeeld:
Begin SG = 1070
Eind SG = 1018
De formule is dan: 1070 – 1018 (= 52) x 0,135 = 7 % alcohol